"Ik kreeg angstdromen. Enge visioenen. Wat was er in godsnaam met me gebeurd…?" — Aan Viva verteld

Anne Bakker, Viva 20 december 2004

Kitty ging in therapie om een verkrachting te verwerken. Maar al snel kwamen er veel heftiger herinneringen naar boven. Incest. Verwaarlozing. Toen ze doorkreeg dat deze herinneringen niet echt waren, maar haar werden aangepraat door haar therapeute, was ze tweeënhalf jaar verder. "Bij vlagen vond ik het absurd, maar ik liet me meeslepen."

"Drie jaar geleden zocht ik hulp omdat ik niet goed in mijn vel zat. Twee jaar daarvoor was ik verkracht door de nieuwe vriend van een van mijn beste vriendinnen. Die verkrachting op zich was al vreselijk, maar nog veel moeilijker vond ik het dat mijn vriendin zijn kant koos. Ik kende haar al tien jaar en zelfs toen hij de verkrachting toegaf, bleef ze bij hem. 'Je had toch nee kunnen zeggen?' was haar argument. Ik voelde me zo slecht over mezelf: ik kon me dus niet verweren tegen misbruik van anderen. Ik had het gevoel dat ik mijn grenzen niet aan kon geven en makkelijk te manipuleren was. Via een kennis kreeg ik iemand aanbevolen die was gespecialiseerd in seksueel misbruik en allerlei vooruitstrevende therapeutische technieken hanteerde. Volgens die kennis hield ze je een spiegel voor zodat je echt naar jezelf kon kijken. Dat is iets voor mij, dacht ik."

Eenzaam uit school

"Vanaf het eerste telefoontje had ik een raar gevoel. Ik belde voor een oriënterend gesprek maar hing na twee minuten al weer op, in tranen. De psychotherapeut, ik noem haar voor het gemak Dineke, was koel en ongeïnteresseerd. Mijn vragen wilde ze niet beantwoorden, alles stond toch in de folder? Toch maakte ik een afspraak voor een intakegesprek; ik was klaar voor de spiegel die zij me voor zou houden! Ik heb verteld hoe het vroeger bij ons thuis was, hoe ik als puber was en natuurlijk over de verkrachting. Dineke luisterde aandachtig en was vriendelijk.

De intake verliep zonder problemen. Ze vertelde me dat ze niet was aangesloten bij een beroepsvereniging. Want dan zou ze haar patiënten niet zou mogen aanraken en zij zag aanraken juist als belangrijk onderdeel van de therapie. Het 'gebied van aanraken' was immers geschonden en dat gebied vroeg dus precies om genezing. Het klonk aannemelijk. Nu weet ik dat Dineke niet was geregistreerd omdat ze geen erkende opleiding had genoten. Dat iedereen zich 'zomaar' therapeut kan noemen, daar stond ik niet bij stil.

Alles wat ik vertelde, werd teruggekoppeld naar mijn jeugd en mijn moeder. Dineke had de indruk dat ik emotioneel verwaarloosd was. Mijn jeugd was inderdaad niet ideaal, maar de dramatiek waarmee Dineke het typeerde vond ik erg overdreven. Als ik haar probeerde te nuanceren, benadrukte ze juist dat het helemaal niet meeviel. Ze vond me veel te stoer, met mijn sterke harnas beschermde ik het kind in mezelf.

Beetje bij beetje ging ik me steeds slechter voelen over mijn jeugd. Mijn moeder was inderdaad altijd druk met haar eigen dingen en in die zin dus 'afwezig'. Dineke gaf daar een geheel nieuwe draai aan: 'Dus je moeder was er nooit en jij kwam eenzaam en verlaten uit school?' Ook zei ze dat ik, door mijn moeder te beschermen, mijn échte gevoelens in de weg stond. Ze gaf me de opdracht een brief aan mijn moeder te schrijven. Ik moest nadenken over hoe zij me had verwaarloosd, over alle momenten waarop ik me als kind verlaten en onbeschermd had gevoeld. Vol overtuiging ging ik thuis aan mijn huiswerk zitten, gravend in het verleden. Allerlei herinneringen en gebeurtenissen uit mijn jeugd kwamen naar boven. Ik schreef dat ik onze familie helemaal zat was. Dat ik in therapie was en tijd nodig had om alles op een rijtje te krijgen. Voorlopig wilde ik geen contact, ik zou me wel weer melden. Mijn moeder heeft al die tijd mijn wens gerespecteerd."

Een briefje met 'Vader Dader'

"Ondertussen was ook begonnen met groepstherapie. Iedereen in de groep was slachtoffer van seksueel misbruik. Als iemand iets positiefs over haar moeder zei werd dat aan de kant geschoven. Steeds weer werd benadrukt dat moeders medeschuldig zijn aan het misbruik en na verloop van tijd hadden we allemaal 'kutmoeders'. Bij vlagen vond ik het absurd, dit sloeg nergens op? Maar ik zat er midden in, liet me meeslepen. Ik was dag en nacht bezig met de therapie en bekeek mijn verleden ineens met heel andere ogen. Het beïnvloedde mijn dagelijkse leven, bijna nergens voelde ik me nog op mijn gemak en ook op mijn werk functioneerde ik steeds slechter. Volgens Dineke hoorde dat erbij. Ik kwam eindelijk in contact met mijn innerlijke kind. Mijn gevoel kwam naar boven. En wist ik dan niet dat het altijd slechter gaat voor het beter kan worden? Dineke stelde voor dat ik me ziek zou melden op mijn werk. Eerst moest ik leren goed voor mezelf en mijn 'kind' te zorgen. Dat was het belangrijkste.

In de therapie was de focus verschoven naar mijn vader. Jaren gelden had ik een droom gehad over zijn handen. Toen ik dit aan Dineke vertelde was ze er van overtuigd dat hij mij misbruikt had. Ik twijfelde, herinnerde me niets. Maar voor Dineke was dat geen argument; ik had het immers verdrongen. Aan bepaalde gebaren en opmerkingen van mij kon ze zien dat het rond mijn tweede levensjaar was gebeurd. Zo vouwde ik mijn handen op emotionele momenten tot knuisten. En knuistjes horen thuis in de peutertijd, een kleuter maakt immers vuistjes. Dergelijke redeneringen vind ik nu bizar en absurd, maar toen stond ik versteld van haar wijsheid en ze wist het zo aannemelijk te brengen.

Toen Dineke aan het eind van een therapiesessie op een briefje schreef: 'Vader Dader', was ik helemaal van de kaart. Zo wist ik bijvoorbeeld wel dat mijn ouders veel feestjes gaven in de kelder onder het huis. Ik weet nog dat ik daar op een avond de moeder van een vriendinnetje op schoot zag zitten bij de vader van een ander vriendinnetje en dat ik dat niet begreep. Dineke trok weer haar conclusies: ik was getuige geweest van bizarre, seksuele feestjes bij ons thuis. Ik voelde dat haar bewering niet klopte, maar ze had de dingen altijd zo scherp in de gaten… Ik werd ontzettend angstig. Wat lag er allemaal in mijn geheugen verborgen? De seksueel getinte spelletjes die ik als zesjarig meisje speelde met mijn broertjes waren volgens Dineke het bewijs dat ik misbruikt was. Een meisje van zes weet immers niets van seks, ik speelde het misbruik na. Mijn jeugd werd een obsessie.

Geleidelijk aan kreeg ik angstige visioenen en dromen. Wat was er in godsnaam met me gebeurd? In therapie durfde ik bijna niets meer te bespreken. Want als ik iets vertelde ging er beelden bij zien en begon ik te geloven dat het herinneringen waren. Dat het soms bijna geen herinnering leek, klopte volgens Dineke. Volgens haar zorgt je natuurlijke beschermingsmechanisme ervoor dat je vreselijke gebeurtenissen op afstand houdt. Als ik dichtsloeg wanneer ik me een situatie moest voorstellen, was dat volgens haar juist het bewijs dat het echt gebeurd was. Het liep helemaal uit de hand. Ik zou misbruikt zijn door verschillende vrienden van mijn ouders. Dineke opperde zelfs de mogelijkheid van satanisch ritueel misbruik, maar dat heb ik echt nooit geloofd. Dineke wilde tot de bodem, alles moest verwerkt. Ik kreeg huiswerkopdrachten, moest tekeningen maken en dromen opschrijven. Alles werd geanalyseerd. Ik verloor de controle en mezelf."

Er klopte niks van

"Mijn werkcontract werd niet verlengd en ik zat de hele dag thuis met de gordijnen dicht. Ik had alleen nog contact met anderen uit de groepstherapie. We bespraken regelmatig onze twijfels maar bevestigden elkaar toch altijd weer. Het moest wel waar zijn want waar kwamen anders die herinneringen vandaan? Op een dag hoorde ik van een vrouw uit de groep dat ze erachter was gekomen dat haar misbruikherinneringen niet echt waren. Ze had lang getwijfeld, maar wist nu zeker dat er niets van klopte. Dat was een eye opener. Misschien klopte het bij mij ook niet?

Ik ging boeken lezen over valse herinneringen en herkende de beschreven therapietechnieken. Eindelijk viel alles op zijn plek. Hoe echt mijn dromen ook leken en hoe angstig het ook voelde, ze wáren niet echt. Er viel een last van mijn schouders, maar aan de andere kant viel ik ook in een gat. Tweeëneenhalf jaar lang had ik gesteund op Dineke, was ik met niets anders bezig geweest dan het verwerken van mijn verleden. En nu bleek het allemaal niet waar? Ik had me al die tijd met 'niets' bezig gehouden. Voor 'niets' had ik me zo lang slecht gevoeld, was ik mijn baan kwijtgeraakt en had ik het contact met mijn ouders verbroken. Ik schaamde me verschrikkelijk. Want al wisten mijn ouders niets van mijn zogenaamde herinneringen, ik had geloofd dat ze in staat waren zulke gruweldaden te plegen. Hoe kon ik ze ooit weer recht in de ogen kijken?

Ik heb mijn moeder een brief geschreven waarin ik uitlegde wat er de afgelopen jaren was gebeurd. Een paar dagen later pakte ik zenuwachtig de telefoon. Al na een paar minuten voelde het alsof we elkaar gister nog gesproken hadden. Van verontschuldigingen wil ze niets weten. Wel was ze boos op Dineke, en verontwaardigd. Hoe kan zo iemand zich therapeut noemen? Toen we elkaar een paar dagen later zagen, was ik blij dat ik haar eindelijk weer kon omhelzen. We hebben lang en uitgebreid gepraat over alles wat is gebeurd.

Over de reactie van mijn vader maakte ik me meer zorgen, sinds de scheiding van mijn ouders - op mijn twaalfde - had ik weinig contact met hem gehad. Gelukkig pakte het goed uit. Hij belde me op, zei dat hij van me hield en dat alles goed was. Als er iets goeds gezegd moet worden over de hele geschiedenis met Dineke, dan is het dat het mijn vader en mij dichter bij elkaar heeft gebracht."

Tuchtcollege

"Om alles af te sluiten heb ik geprobeerd Dineke aan te klagen. Helaas valt zij als niet geregistreerde therapeut buiten het tuchtcollege. Wel heb ik nog een laatste gesprek met haar gehad. Ik heb toen uitgesproken wat me dwars zat en wat ik van haar vond. Dineke reageerde boos en ging in de verdediging. Of ik dan helemaal niets positiefs aan de therapie had overgehouden? Het excuus waar ik op hoopte is nooit gekomen. Toch was het de moeite waard. Ik heb gezegd wat ik dacht zonder me door haar te laten overrompelen.

Ook heb ik een site opgericht over dit soort schadelijke therapiemethoden en fictieve herinneringen. Slachtoffer worden van seksueel misbruik is verschrikkelijk, daar weet ik alles van. Maar door een verkeerde therapeut gaan geloven in een fictief verleden met alle valse beschuldigingen van dien is óók erg. Het gebeurt vaker dan je denkt; daarom heb ik mijn ervaringen opgeschreven. Mijn boek is mijn zelftherapie, daardoor sta ik nu weer sterk in mijn schoenen."