Vals beschuldigd

Chris van Hauwaert, Het Volk 23 - 24 mei 1998

Een jonge vrouw heeft maandag voor het Brusselse hof van beroep bekend dat ze - op aanstichten van haar jongere zus - haar vader ten onrechte heeft beschuldigd van incest. De man werd daarvoor in eerste aanleg veroordeeld tot zes jaar effectieve gevangenisstraf. Na de bekentenis vorderde het openbaar ministerie de vrijspraak. Haar jongere zus, zo zei de getuige, had beschuldigingen verzonnen omdat ze na jarenlange affectieve verwaarlozing het gezinsleven had willen ontvluchten. In België en ook in andere landen zijn nog gevallen bekend van ouders die zich ten onrechte beschuldigd weten. Het is eerder uitzonderlijk dat de beschuldiging weer wordt ingetrokken. Er is ondertussen namelijk zoveel stuk dat van een normale ouder/kind-relatie nauwelijks nog gesproken kan worden. Maar voor ten onrechte beschuldigde ouders is het herroepen het enige dat de wonden kan verzachten.

Je wordt nog liever van moord beschuldigd. Zo verwoordde Jo Buijs van de Nederlandse Werkgroep Fictieve Herinneringen haar gevoelens, toen we met haar, haar man en nog een ouder een gesprek hadden over echtparen die door hun kinderen, meestal op oudere leeftijd, en na een behandeling bij een psychotherapeut, van incest beschuldigd werden. In Nederland hebben meer dan honderd ouders zich verenigd na onterechte beschuldigingen.

De werkgroep nam met onze redactie contact toen het getuigenis van Regina Louf alias XI bekendraakte en de ouders in onze krant hun wanhoop uitdrukten na de beschuldigingen aan het adres dat ze hun dochter hadden uitgeleend aan een seksnetwerk.

"We zagen zoveel gelijkenissen", vertelde Jo en Jan Buijs. Op hun relaas in Het Volk van 14-15 februari en op een lezersbrief in Humo hebben een aantal Vlaamse ouders gereageerd. Ook zij dachten alleen te staan met hun problemen, tot zij hoorden van het bestaan van de Nederlandse werkgroep. Enkele gezinnen houden nu onderling contact en steunen elkaar. Ook in Frankrijk hebben enkele families zich onlangs verenigd. Zij richten zich ook op Franstalig België.

Meer omzichtigheid

Wat de Nederlandse werkgroep wil bekomen, is dat justitie en hulpverleners omzichtiger met beschuldigingen omgaan. De zaak van politiechef Lancee, die na een incestbeschuldiging door zijn dochter met de helikopter weggebracht werd, heeft Nederland wakker geschud. De beschuldiging beek vals.

Op verzoek van de minister van Justitie kwam er het rapport-Van Koppen dat procedures voorstelt bij aangiftes van seksueel misbruik na therapie. Op basis van dit rapport worden op het ministerie van Justitie richtlijnen gemaakt voor politiediensten en openbaar ministerie. Peter van Koppen van het Nederlandse Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving bepleit grote omzichtigheid en stapsgewijze aanpak als er aangifte gedaan wordt van seksueel misbruik dat lang geleden plaatsvond. Van Koppen wou ook standpunten van representatieve verenigingen van psychiaters en psychotherapeuten over de vormen van therapie die bevorderlijk zijn voor hervonden herinneringen.

Psychiaters

Zo'n standpunt is er ondertussen in Groot-Brittannië gekomen. The Royal College of Psychiatrists erkent de ernst en het gewicht ven seksueel misbruik van kinderen en het leed dat dit leed veroorzaakt tijdens het misbruik of op latere leeftijd.

Maar het college waarschuwt de psychiaters ook dat er onware herinneringen kunnen bestaan, zogenaamde hervonden herinneringen aan gebeurtenissen die jarenlang "vergeten" waren.

De Royal College raadt haar leden af om met behulp van technieken in het verleden te gaan graven als de patiënt geen herinneringen heeft aan misbruik in het verleden. Het gaat om technieken als ondervraging onder invloed van drugs, hypnose, regressie-therapie, letterlijke droomuitleg. Volgens het Royal College is er geen bewijs dat het gebruik van technieken waarbij de bewustzijnstoestand veranderd wordt feitelijke informatie kan openbaren op verduidelijken. Krachtige of overredende gesprekstechnieken vindt het college niet toelaatbaar.

'Geen minuut uit mijn gedachten'

"Ik kan de druk niet van mij afgooien. Ik heb altijd het gevoel dat ik bekeken word. Ik doe 's nachts geen oog dicht. Moet ik met die gedachte ooit sterven? Ik functioneer niet meer zoals vroeger. Ik doe alleen het hoogstnodige in huis. Geen minuut is dat uit mijn gedachte."

Jenny (59) werd vorig jaar door haar dochter van incest beschuldigd. Dat gebeurde tijdens een hevige ruzie op een periode van wrijvingen. Eerder had de dochter haar moeder ervan beschuldigd dat ze een verhouding had met de jongste zoon die nog thuis woont. De dochter beschuldigde ook haar thuiswonende broer van handtastelijkheden. Later werd de moeder ook beschuldigd van misbruik van de kleinkinderen, en ook ooms en tantes werden erbij betrokken.

De beschuldigingen eindigden in wederzijdse klachten bij de rijkswacht. De rechter seponeerde de zaak, maar de beschuldigde ouders kunnen daar geen vrede mee nemen. Ze vroegen om de zaak te heropenen zodat ze van elke beschuldiging konden worden gezuiverd, want wat ze het ergst vinden is dat ze hun kleinkinderen niet meer te zien krijgen. Tot voor de beschuldiging was het oudste kleinkind, een jongen van 4, er kind aan huis.

"We waren een gelukkig gezin. Maar ons leven is gebroken, dit is een hel!" zegt Fernand (57), de vader.

"Ik heb er geen last van dat ze mij beschuldigt, maar ik zie mijn ouders hieraan kapot gaan", zegt de jongste zoon Peter (25). "Kan het gerecht dan geen klaarheid brengen? Mijn zus is ziek, maar ik begrijp niet dat iemand die ziek is zoiets kan aanrichten en dat wij nergens geloofd worden."

De ervaringen van de familie met de hulpverlening en de ondervragers zijn verre van positief. "Wij vonden nauwelijks gehoor, moesten aandringen om gehoord te worden", zegt Peter. Jenny wordt nog boos als ze vertelt over haar ondervraging bij de gerechtelijke politie. "De ondervrager zei: 'Beken het, je hoeft niet beschaamd te zijn, de feiten zijn toch al verjaard. Je kunt er niet meer veroordeeld voor worden.' Over mijn lijk, zei ik, ik beken niet wat ik niet gedaan heb."

Hoe hun dochter bij de beschuldiging komt kunnen ze niet echt verklaren. Hoewel hun dochter in therapie was, hebben zij geen weet van een rechtstreeks verband tussen de therapie en de beschuldigingen. Ze beschouwen hun dochter en zus als een zieke.

Het gezin heeft in deze zaak het contact met familie en vriendenkring niet verloren. Peter is bereid om samen met lotgenoten te ijveren voor begrip en inzicht bij hulpverleners en ondervragers, naar analogie wat in Nederland gebeurt. Contact nemen met hem kan via Jan Buijs van de Nederlandse werkgroep op het telefoonnummer 00-31-184-413-085.

Een bom

In een tweede gezin was het de bejaarde vader die door een dochter van middelbare leeftijd van misbruik werd beschuldigd. Het misbruik zou plaats hebben gehad van haar tweede tot haar twintigste jaar. De beschuldiging bleef binnen het gezin, er werden ook nooit klachten ingediend. Voor de familie komt de beschuldiging zeer duidelijk na behandeling van een psychotherapeut.

Ze kunnen geen vrede nemen met de visie van de therapeut dat het eigenlijk niet belangrijk of iets waar is of niet, dat het voor de patiënt belangrijk is dat die therapeutische waarheid onderkend wordt.

"We waren een diepgelovig, hardwerkend, groot gezin. We hadden wel aan andere dingen te denken dan aan seksueel misbruik. Onze kinderen hebben kunnen ravotten, ze hebben een gelukkige jeugd gehad. De kinderen waren groot voor we het wisten. Het enige wat we ons misschien kunnen verwijten is dat in ons gezin te weinig gesproken werd. Voor ons ging het allemaal te vlug. De generatiekloof, zo voelen we dat nu aan", vertelt de vader.

De beschuldiging dateert van enkele jaren geleden. De moeder: "Het was als een bom die ontplofte. Dat we de kleinkinderen niet meer zien, dat is het ergste".

(*) In het eerste getuigenis zijn de namen fictief.