Hervonden misbruik

De Volkskrant 28 januari 2004

Wijlen Piet Vroon zei het al: wie een uitlaatservice wil beginnen, moet aan een lange reeks kwalificatie- en vestigingseisen voldoen. Maar wie aan de menselijke geest wil sleutelen, mag zijn gang gaan.

Onoordeelkundig gebruik de psychologie kan enorme schade opleveren, zo blijkt uit een gisteren verschenen rapport van de Gezondheidsraad over 'hervonden herinneringen'. In de jaren negentig bleken steeds meer vrouwen zich, na interventie van een therapeut, te herinneren dat zij als kind seksueel misbruikt waren.

Hoewel hervonden herinneringen niet per definitie onwaar zijn, aldus de Gezondheidsraad, bleken veel verhalen over misbruik, satanische rituelen, orgiën en babymoord niet op feiten te berusten. De herinneringen kwamen boven na bemoeienis van 'sturende' therapeuten die ook nog eens gebruik maakten van riskante technieken als hypnose, of droominterpretatie, aldus de Raad.

De aldus hervonden herinneringen hebben veel leed veroorzaakt. Ouders werden plotseling door hun volwassen kinderen beschuldigd van misbruik en andere seksuele perversiteiten.

Sinds de jaren zeventig is er  —  terecht  —  meer aandacht voor geweld en misbruik binnen het gezin. Onder invloed van het feminisme wordt geweld tegen vrouwen niet meer met de mantel der liefde bedekt.

Maar zoals zo vaak met de erfenis van de jaren zestig leidde een positieve ontwikkeling ook tot excessen. Voor sommige therapeuten werd incest meer dan 'bespreekbaar'. Ook gezinnen waar niets aan de hand was, moesten worden 'ontmaskerd'.

Terecht pleit de Gezondheidsraad duidelijke richtlijnen die moeten voorkomen dat therapeuten fictieve herinneringen oproepen. Probleem blijft wel dat zulke richtlijnen bedoeld zijn voor erkende therapeuten. Het blijft een ieder vrijstaan om zich met een zelfbedachte methode als alternatief therapeut te vestigen. Zo lang zo veel mensen zich onzeker voelen in de samenleving  —  volgens de Gezondheidsraad werden herinneringen vooral 'hervonden' bij vrouwen met onbegrepen klachten  —  zal er ook behoefte bestaan aan psychologische kwakzalvers.

Voor een deel valt hier weinig aan te doen: patiënt en therapeut sluiten als volwassen mensen een overeenkomst. Anders wordt het als therapeuten aantoonbaar schade aanrichten, bijvoorbeeld door hun patiënten aan te zetten tot het uiten van ongefundeerde beschuldigingen over misbruik.

In december 2002 stelde de Inspectie voor de Gezondheidszorg al dat de overheid actiever zou moeten optreden tegen alternatieve behandelaars die fouten maken.

Het geheugen biedt geen objectieve informatie. Het is bedrieglijk en vatbaar voor modieuze suggesties: na Epe en Dutroux nam het aantal hervonden herinneringen sterk toe, om vervolgens weer af te vlakken. Daarom mag het geheugen geen speeltuin voor onbekwame therapeuten worden.