Het menselijk belang van Yvo van Orshoven
Levenslang geschorst dokter, thans holistisch therapeut
Staf Herten, Humo 13 mei 1997
In 'Het Menselijk Belang' stuiten we op de controversiële therapeut Ivo van Orshoven. In 1991 werd hij uit de Orde van Geneesheren gezet wegens het schrijven van valse doktersbriefjes. Van Orshoven is een voormalig volgeling van Baghwan en momenteel bijzonder uit zijn hum omdat de sekte-commissie zijn praktijk in Het Orshof als een sektaire 0rganisatie beschouwt. De sekte-commissie, een recent opgericht controle-orgaan dat erop toekijkt of iemand wel sec genoeg door het leven stapt, heeft zopas ook haar eindrapport bekendgemaakt.
De parlementaire onderzoekscommissie inzake sekten heeft hard geoordeeld. Niet alleen heeft ze haar licht laten schijnen over tientallen sekten die in België actief zijn, ook een handvol omstreden therapeuten passeerde de revue. Een van die zielenknijpers is Yvo van Orshoven, een geschorst dokter die onder meer van seksueel misbruik van zijn patiënten werd beschuldigd. En wat wil het toeval? 'Het menselijk belang' brengt dinsdag een portret van Yvo van Orshoven.
Het oog van de camera
GERRIT SIX (reportagemaker): "Goed dat die reportage nù op het scherm komt, want zijn 'aanhang' heeft al enkele keren gebeld om te vragen wanneer die uitzending er eindelijk komt. Ik ben er zeker van dat hij dat programma -hoe het ook is gemaakt- zal gebruiken om klanten te werven."
HUMO Is het dan een flatterend portret?
SIX "Bijlange na niet. Het is gewoon een beeldmontage van alle uitzinnige dingen die daar gebeuren. Ik hoor al vijftien jaar praten over die 'zotte dokter' praten. Een jaar geleden kreeg ik toevallig een reclamebrochure van Van Orshoven en toen heb ik meteen gebeld. Hij was zeer mededeelzaam, hij beschouwde zo'n tv-programma als perfecte public relations. Maar ik denk dat hij nog zal schrikken als hij zichzelf te keer ziet gaan. Hij is een 'geniale klootzak'."
HUMO Hebben jullie hem in zijn natuurlijke habitat geobserveerd?
SIX "Ja, we hebben drie dagen gefilmd op het domein Orshof in Neerglabbeek, een soort familiebedrijfje dat Van Orshoven als een echte pater familias beheert. Het ligt ver van de bewoonde wereld — al is dat naar Limburgse normen misschien een relatief begrip. Er worden niet alleen therapieën gegeven. Je kunt er ook gewoon recreatief een kamer huren, er wordt zelfs antiek verkocht: een meubeltje hier, een pompoen of honderd daar… En er zijn geregeld open-tuindagen. De BRTN is er vaak gaan filmen voor haar groene programma's."
HUMO Hoe komt zo'n bedrijfje in een parlementaire onderzoekscommissie naar sekten terecht?
SIX "Vijfentwintig jaar geleden werd ik in Brussel door twee lieftallige meisjes gevraagd of ik eens een avond wou komen eten. Toen kwam ik op een klein kasteel terecht, waar foto's van een rare Koreaan tegen de muur hingen. Voor ik het wist, zat ik na de rijstmaaltijd in een kring met vijfentwintig man om mij heen, die vroegen: 'Gerrit, waar geloof jij in? En ben je daar wel zeker van?' Om één uur 's nachts heb ik hen vol verbijstering achtergelaten. Twee dagen later zag ik op de tv de allereerste reportage over… de Moonsekte.
Dat een onderzoekscommissie naar sekten zich over Van Orshoven zou buigen, was enkele maanden geleden nog de laatste van mijn gedachten. Maar nu zie ik wel degelijk parallellen."
HUMO Voor de sektecommissie werd Van Orshoven omschreven als iemand die voor zijn patiënten geldt als 'hun enige referentie: hij is de dokter, de vriend, de vader, de broer en de minnaar'.
SIX "Van Orshoven is een aanminnelijk en verward man, maar hij is ook ongenadig en maakt mensen afhankelijk. Ik zeg niet dat hij een goeroe is, maar het komt ongeveer op hetzelfde neer: mensen die gevoelig zijn, die niet erg zelfverzekerd zijn, die op zoek zijn naar zichzelf, tuinen er gemakkelijk in en vertrouwen zich al snel volledig toe aan een leidersfiguur.
Niet iedereen laat zich zo maar vangen. Sommige 'patiënten' kun je vergelijken met acteurs. Je ziet iemand wel eens uitzinnige dingen op de scène doen, maar een half uur na het stuk blijkt hij een gewoon mens te zijn, die echt niet de gekte meedraagt die hij op de scène uitbeeldt. Dat gevoel had ik bij sommige cursisten ook. Als ze uit de sessies kwamen werden ze weer gewoon, ze rookten een sigaret en maakten ordinaire grapjes.
Er zijn ook mensen die meteen lijken te beseffen dat ze daar 'verkeerd gelogeerd' zijn. Ze doen heel dunnetjes aan de oefeningen mee, haasten zich daarna zo snel mogelijk naar huis en laten zich niet beïnvloeden. Maar volgens mij is het merendeel niét sterk genoeg. Ik heb daar echt heel 'normale' kerels gezien die lammetjes werden zodra de sessie vijf minuten bezig was. Dan geeft hij de toon aan en dan ja… 99 percent van de deelnemers laat zich tot tranen toe bewegen. Er wordt gestreeld een geslagen, er wordt hartverscheurend gehuild en geschreeuwd over dingen die ergens zijn blijven steken…
Ik kon mij er in zover mee verzoenen, dat ik dacht: een mens is toch wel verstandig genoeg om te zien wat daar gebeurt. Bij onze reportage zal misschien vijf percent van de kijkers zeggen: 'Jozefien, zouden wij dat ook niet eens doen?'
Maar vijfennegentig percent zal antwoorden: 'Zijde gij zot?'"
HUMO Volgens het verslag van de parlementaire commissie speelt seksualiteit een grote rol in de therapie van Van Orshoven. Hij werd zelfs beschuldigd van verkrachting.
SIX "Ik ben er geen getuige van geweest, maar ik heb hem wél bezig gezien met een meisje dat het slachtoffer van incest was geweest. Wat ik nu vertel, stijgt niet uit boven het niveau van de buurvrouw die door de gordijnen gluurt, maar de gelegenheid maakt de dief. En daar wordt zo'n gelegenheid gecreëerd: Van Orshoven beukt in op de psyche van zijn patiënten, en zodra je dàt deurtje opendoet, kun je binnen de kortste keren de gekste dingen met elkaar uitrichten. Ik denk dat hij daar op het niveau zit van een psychiater die zegt: 'Ga nu maar op de bank liggen, ik ga je strelen.' Ik heb dus één patiënte gezien van wie ik dacht: het zou mij niet verwonderen dàt… Maar meer kan ik echt niet zeggen."
HUMO Beseffen de klanten van Van Orshoven dat hij geschorst is als dokter?
SIX "Hij loopt er niet mee te koop. Maar ik denk dat ze daar ook weinig om geven. Ze gaan niet op zoek naar een officieel erkend dokter. Ze komen af op de mondreclame. Uit de telefoons die ik daar kon beluisteren, dat er vooral via huisdokters wordt gerekruteerd, en vooral in Nederland, waar Van Orshoven een soort leerstoel heeft bekleed. Daar pocht hij graag mee.
Het is natuurlijk gemakkelijk om te zeggen dat bepaalde therapeuten in Nederland worden erkend en terugbetaald door het ziekenfonds. Het zou zelfs waar kunnen zijn, maar sommige mensen gebruiken dat om zich hiér te legitimeren, bij gebrek aan een officiële doktersbul.
Mensen — vooral Nederlanders — die een beetje achtergrond hebben, kunnen bij Van Orshoven al snel opklimmen tot hulpje in de therapie. Maar voor de psychologische begeleiding hoef je tegenwoordig niet al te veel papieren voor te leggen, als je maar goed kunt inpraten op de mensen — dat is een van de belangrijkste methodes. Zo van: 'Jij zit daarmee, je bent nog altijd boos op je vader. Je wilt dat uiten, maar je weet dat dat sociaal niet aanvaard wordt. Je weet dat het veel gemakkelijker ligt om het over rugpijn te hebben, dus klaag jij over rugpijn.' Dat soort halve waarheden kan wel interessante denkbeelden bevatten, maar hij gooit gewoon alles door elkaar."
HUMO Het verslag van de parlementaire commissie laat uitschijnen dan Van Orshoven mensen afraadt reguliere artsen te raadplegen. Hij zou ze vergelijken met 'slagers die mensen volproppen met medicijnen'.
SIX "Ja, dat is daar het typische jargon. Want alles is verdringing. Je mag absoluut niet denken dat alle lichamelijke klachten kunnen worden opgelost door de reguliere geneeskunde of door een puur fysieke ingreep. Tijdens het monteren werd ik toevallig door rugpijn overvallen. Ik dacht even aan de Vloek van Farao , maar god zij dank heeft een chiropracticus mij daar in één middag van af geholpen. Bij een half-geleerd publiek — bij Van Orshoven komen veel mensen terecht die een beetje school hebben gelopen en al eens gehoord hebben van 'psychosomatische' ziekten — slaat zijn visie misschien aan. Maar als je zegt dat alles terug te voeren is op de relatie met je vader en moeder, daar geloof ik niet in. En daar komt het telkens weer op neer: 'Je maakt van je hart een moordkuil! Niet verdringen! Laten gaan!' Die zinnetjes komen wel honderd keer per dag en sorteren wilde emotionele uitbarstingen.. Ik was blij toen ik eens iemand uit de rij zag stappen. Hij zei niets, maar in zijn blik las ik: 'Foert! Donder op, kwakzalver!' Eéntje heb ik zo gezien in die drie dagen. Dan zeg ik: 'Chapeau!' Want ik kan begrijpen dat je daar per vergissing terechtkomt, maar niet dat je dat drie dagen volhoudt zonder dat je verstand en je gevoel in opstand komen."
HUMO In de parlementaire commissie werd aangevoerd dat patiënten als therapie klussen opknappen bij Van Orshoven. Ze werken in de keuken, in de tuin of aan zijn hoeve, die hij overigens zonder bouwvergunning zou hebben neergezet.
SIX "Iemand die in de keuken werkte, heb ik ook aan een sessie zien deelnemen, maar mijn eerste idee was: 'Ha, dat zal iemand zijn die dringend moet worden geholpen.' Het enige wat ik personen heb zien doen is in telefoonpalen klimmen, in kuilen springen -allemaal dingen die geen zoden aan de dijk zetten. Een man die absoluut niet tegen lawaai kon, werd zelfs aan grote cymbaal-sessies blootgesteld.
Tja, dan denk ik… Op de duur moest ik mijn hoofd afwenden."
HUMO En voor zo'n therapie die van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat duurt, betaalt zo'n man dan zowat zevenduizend frank per dag, kost en inwoning inbegrepen?
SIX "Je kunt het vreemd vinden dat mensen ook nog moeten betalen om gemaltraiteerd te worden, maar ik was veeleer verbaasd dat het zo weinig kostte. Ik dacht: daar kun je gemakkelijk een paar zakken méér uitslaan (lacht). Ik werk in de reclame sector, en ik heb vandaag nog een uitnodiging gekregen voor een congres: voor één dag betaal je daar 25.000 frank. Bij Van Orshoven krijg je een leuke kamer, er wordt behoorlijk goed gegeten, in een heel mooi kader… Dat is juist het vreemde: het ziet er allemaal zo bucolisch uit, tot je bij die sessies komt, dan zie je meer diabolische kant."
HUMO Sommige klanten van Van Orshoven zouen geen klacht tegen hem indienen omdat ze bang zijn voor gewelddadige reacties.
SIX "Ik acht hem niet in staat tot fysiek geweld, maar zo'n kerel werkt toch wel heel intimiderend door alles wat hij ophaalt aan kennis, kunde, relaties… Wie heeft hij daar allemaal al niet gehad? Allerlei gerenommeerde bedrijven, dokters van hier en dokters van daar… En uiteindelijk hebben die allemaal moeten toegeven dat hij toch wel de heilzame pleister op de verschrikkelijke wonde is. Sorry, hij zou mij dat kwalijk nemen, want alles toedekken, dat mag natuurlijk niet. Neenee, leg géén pleister op die wonde, laat alles gewoon lekker bloeden: 'Loskomen! Laat je gaan!'
Dertig jaar geleden, op de humaniora, liet een vrouw ons schreeuwen met biljartballen in onze handen. Sensitivity training heette dat toen. Iedereen kan dat, hoor. Jij kunt je vrouw ook door het dolle krijgen door haar vanalles toe te schreeuwen. Maar bij Van Orshoven gebeurt dat heel 'professioneel', als ik mij zo mag uitdrukken."
HUMO Volgens het verslag van de parlementaire commissie zou een patiënt van Van Orshoven zelfmoord hebben gepleegd. Op zich is het heen wonder dat mensen die in deknoop zitten de hand aan zichzelf slaan, maar hier wordt duidelijk een verband gesuggereerd tussen hun 'therapie' en hun wanhoopsdaad.
SIX "Na onze reportage heb ik tegen mijn cameraman gezegd: 'Als we ooit te horen krijgen dat iemand zich in het water heeft gegooid, zal ik dat absoluut begrijpen.' Mensen worden daar in een uitzinnige staat gebracht, en daarna komen ze weer thuis bij een partner die niet weet wat daar gebeurd is… Dan kan ik mij levendig voorstellen dat er rare dingen gebeuren. Maar wat koop ik daarvoor? Ik ben geen autoriteit, ik heb die man gewoon drie dagen bezig gezien."
HUMO Zou je er zelf iemand naartoe sturen?
SIX "Het is een unieke kans om nog eens van een telefoonpaal te springen met een touw om je heen en toch ongedeerd neer te komen. Als het alleen maar om telefoonpaal-springen was, jà. Maar die hele context van je ziel binnenste buiten keren, daar ben ik allergisch voor. Vijfentwintig jaar geleden vond ik het al zo vreemd dat wij met biljartballen in onze handen stonden te schreeuwen en een publieke biecht moesten spreken. Dus als je vraagt of ik er iemand naar toe zou sturen: jà, misschien wel mijn grootste vijand."
Het woord van de therapeut
Het vernietigende verslag van de sektecommissie trof Yvo van Orshoven als een donderslag bij heldere hemel. Dat hij een deel van zijn domein Orshof destijds zonder bouwvergunning heeft laten optrekken, geeft hij grootmoedig toe, maar 'dat moet je zien in de mentaliteit van die tijd: half Meeuwen is zonder bouwvergunning gebouwd.' En ja, sommige patiënten hebben wel degelijk klusjes voor hem opgeknapt, maar dan 'in het kader van werk-cursussen of in het kader van onze vzw.' Ook heeft hij wel eens een omstreden vermageringskuur met pregnyl voorgeschreven, maar 'Prinses Marijke van het Nederlands koningshuis is er veertig kilo door vermagerd, en in de geneeskunde is tenslotte àlles omstreden.'
De 'gevechten' die volgens het sekterapport in Van Orshovens praktijk plaatsvinden zijn eigenlijk therapeutisch bedoelde 'stoeipartijen' en de huilbuien die ermee gepaard gaan zijn 'normale lichamelijk-emotionele ontladingen.' Van seksuele omgang met zijn klanten of een verkrachting bij hem thuis heeft hij echter nog nooit gehoord, tenzij 'in het kader van een psychodrama, bijvoorbeeld in het herbeleven van een incestervaring.' En dat een van zijn patiënten zelfmoord zou hebben gepleegd, moet een misverstand zijn: 'Het ging om een vrouw met een postnatale depressie die zich toevallig op dertig meter van mijn domein heeft verhangen.'
Van Orshoven omschrijft zichzelf graag als een 'pionier'. Dat houdt in dat hij er onorthodoxe methodes op nahoudt -worstelen met zijn patiënten, zwemmen in een bevroren vijver, 'doen alsof je een gek bent om te zien wat dat geeft' — en het zou meteen moeten verklaren waar al die 'roddel-roddel-roddel' over zijn praktijk vandaan komt. Enkele jaren geleden werd hij door de Orde van Geneesheren levenslang geschorst, en nu dit weer.
Van Orshoven "Niets, niets helemaal niets wist ik van die hele sektecommissie af. Zij hebben mij ook nooit gevraagd om daar te verschijnen. Mijn advocaat heeft inmiddels inzage in het sekterapport gevraagd, maar nu blijkt die commissie al opgedoekt te zijn. Het is te gek voor woorden. Tussen haakjes; het verslag dat ù daar hebt, staan daar namen van getuigen bij?"
HUMO Nee, maar de getuigenissen werden wèl onder ede afgelegd.
Van Orshoven "Ik weet ook niet wie erachter zit, maar te oordelen naar het soort zever dat erin staat, gaat het om een klein groepje mensen dat mij destijds al een loer heeft gedraaid bij de Orde van Geneesheren. Het gaat om een klacht uit het midden van de jaren tachtig. Dat groepje mensen is toen naar een heel linke advocaat gestapt die de zaken zeer boosaardig heeft geformuleerd, en de Orde is erin getrapt."
HUMO Meer nog, de Orde heeft u levenslang geschorst.
Van Orshoven "Ja, in mijn afwezigheid. Toen ik verzet aantekende, hebben ze mijn schorsing tot 129 dagen ingekort. Hadden ze de klagers op hun woord geloofd, dan hadden ze dat zeker niet gedaan. Maar omdat ik vond dat ik helemaal géén sanctie verdiende, ben ik in hoger beroep gegaan. Toen werd ik opnieuw levenslang geschorst! Dat men iemand zo maar in een hoorzitting van één uur zijn beroep en inkomen kan afnemen zonder behoorlijk recht op verdediging en zonder dat hij ook maar één getuige à décharge mag oproepen -vind ik schandalig en ondemocratisch. De basis van mijn schorsing is dat ik van een andere 'orde' ben: het fysisch-technisch-medicamenteuze model van de geneeskunde vind ik totaal misplaatst bij chronische patiënten die kennelijk totaal geen baat hebben bij de klassieke geneeskunde. Als arts hebben wij de plicht verder te zoeken, wij moeten proberen onze patiënten te helpen. Tegen die beslissing van de Orde ben ik dan ook in beroep gegaan tot bij het Hof voor de rechten van de mens in Straatsburg en ik verwacht eerstdaags een uitspraak."
HUMO Als ik het goed begrijp berusten al die klachten dus nergens op.
Van Orshoven "Er zijn destijds slordigheden gebeurd, dat wil ik niet onder stoelen of banken steken. Dat betreur ik trouwens ten zeerste, ook voor mensen die daar nog last van zouden hebben. Met de kennis en de ervaring die ik nù heb zou ik dat beter kunnen oplossen, maar daar geven ze mij helaas de kans niet toe.
Als mensen kwaad op mij zijn, dan kan dat te maken hebben met het feit dat ik tijdens de therapie de rol van vaderfiguur op mij neem. Ze mogen hun boosheid op mij projecteren, omdat ze de confrontatie met hun eigen verleden nog niet aankunnen. Ik speel de rol van zondebok, ik ben hun pispaal…"
HUMO Het probleem ligt dus bij hen, niet bij u.
Van Orshoven "Als ik iets fouts zou hebben gedaan, excuseer ik mij daarvoor. Nù lukt mij dat allemaal veel beter. Maar in die tijd was ik jonger. En wie kan leren fietsen zonder op zijn bek te gaan? Helaas zit een klein groepje mensen vast in wraakgevoelens. Ik vind het ook jammer voor hen dat ze daar niet van af komen."
HUMO Voelt u zich nu een slachtoffer?
Van Orshoven "De sektecommissie schetst een boosaardige karikatuur van mijn holistische therapie. Ik vind mezelf een zeer ernstig instituut. Over mijn werkwijze is trouwens een boek verschenen, 'Op weg naar de Energetische Mens', uitgegeven bij Acco en verkrijgbaar bij elke boekhandel.
Voor de commissie werd ik voorgesteld als een sekteleider, terwijl ik de mensen juist sterker en zelfbewuster tracht te maken. Al de bedrijven die hier komen trainen, al die artsen, kinesisten, fysiotherapeuten, psychologen en antropologen die hier op cursus komen, die komen zich toch niet uitleveren aan en goeroe? In Nederland ben ik een geziene figuur. Frits Philips senior heeft zelfs het voorwoord van mijn boek geschreven. Maar hiér tieren kwaadsprekerij en verdachtmakingen welig.
Iedereen mag hier een kijkje komen nemen. Als je een oefenzaal binnenstapt en ik heb net iemand in mijn armen die aan het huilen is, moet je dat natuurlijk wel in het juiste kader zien. Want als jij het bureau van een gynaecoloog binnenloopt, terwijl hij met zijn hand in de vagina van een vrouw zit en je kent het kader niet, zul je óók wel de indruk hebben dat daar hele vieze dingen gebeuren.
Ik ben een voorstander van totale openheid. Orshof staat elke zondag open van tien tot zes uur, en om half vier geef ik een lezing. Maar de orde is hier nooit komen kijken, zoals de commissie mij nooit heeft gehoord. Dàt is het probleem."
Zo, u weet alvast waar u dinsdag naar moet kijken.